Różne formy klasyfikacji chorób psychosomatycznych

W literaturze spotyka się różne podejście do klasyfikacji chorób psychosomatycznych. Jednak większość autorów jest zgodna, że są to schorzenia w których etiologii, przebiegu oraz terapii istotną rolę spełniają czynniki psychiczne (głównie emocjonalne).

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne uznało termin psychosomatyka za wieloznaczny i wprowadziło termin „psychofizjologiczne zaburzenia wegetatywne i trzewne„.

Zastąpiono nim nazwy takich chorób jak nerwica żołądka czy nerwica serca. Choroby psychosomatyczne, według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób zaliczono do psychonerwic.

Aktualnie zaburzenia te częściowo mieszczą się (zgodnie z klasyfikacją Światowej Organizacji Zdrowia – ICD 10) w jednej grupie z zaburzeniami nastroju, zaburzeniami o charakterze nerwicowym, związanych ze stresem i zaburzeniami somatycznymi, częściowo zaś umieszczane są pośród zespołów behawioralnych z zaburzeniami fizjologicznymi, np. nieorganiczne zaburzenia snu czy dysfunkcje seksualne niespowodowane zaburzeniami organicznymi ani chorobą somatyczną.

Choroby psychosomatyczne, a zaburzenia somatopsychiczne

W podejściu do chorób somatycznych coraz częściej oprócz czynników biologicznych wyróżnia się różne czynniki psychospołeczne. W chorobach możemy rozpatrywać czynniki psychiczne na dwa sposoby: bardziej jako skutek oraz bardziej jako przyczyna. To podejście warunkuje odmienne nazewnictwo

1. Zaburzenia somatopsychiczne – psychiczne reakcje na chorobę. Oddziaływania psychologiczne i psychoterapia pomagają w leczeniu chorób oraz w przezwyciężaniu lęku, depresji i bólu z którymi boryka się człowiek chory. Interwencje psychologiczne mają dopełniające znaczenie dla leczenia medycznego w wielu chorobach (m.in. w chorobach nowotworowych).
2. Choroby psychosomatyczne – choroby somatyczne, które zostały wywołane głównie czynnikami psychicznymi. Odróżniamy je od zaburzeń czynnościowych (nerwicowych), gdzie rzeczywiście odczuwane dolegliwości cielesne nie są potwierdzone zmianami w organizmie lub wynikami badań lekarskich. W chorobach psychosomatycznych spotykają się razem przynajmniej dwa czynniki: organiczna podatność danych narządów wegetatywnych oraz nie rozwiązane i tłumione problemy emocjonalne, u podłoża których leży wyparty lęk, uraz, czy konflikt psychiczny.

Klasyfikacja chorób psychosomatycznych

Zaburzenia psychosomatyczne można podzielić na trzy grupy (Ścigała):

1. Choroby, których czynnikami etiologicznymi są bodźce psychiczne. Są to tak zwane nerwice wegetatywne, czyli bóle głowy, których źródłem jest napięcie psychiczne, nawykowe wymioty, jadłowstręt psychiczny, pewne postacie otyłości.
2. Choroby, w których czynnikiem istotnym, choć nie wyłącznym są urazy psychiczne (doświadczenia traumatyczne). Do grupy tej należą: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zapalenie jelita grubego, samoistne nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, astma oskrzelowa, choroby alergiczne (np. atopowe zapalenie skóry).
3. Choroby, w których czynnik psychiczny jest czynnikiem zaostrzającym proces chorobowy. Są to: cukrzyca, nadczynność tarczycy, gościec pierwotnie przewlekły.

Manfred Bleuler wśród chorób psychosomatycznych wymienia:

1. Choroby organiczne (nadciśnienie tętnicze, owrzodzenie żołądka, owrzodzenie dwunastnicy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba niedokrwienna serca, przewlekły gościec stawowy).
2. Zaburzenia funkcjonalne (przewlekłe zaparcia, moczenie mimowolne, zaburzenia seksualne, tiki nerwowe).
3. Pośrednie zaburzenia psychosomatyczne (otyłość, uzależnienia, samouszkodzenia, samobójstwa).